In de horrorhoek #4: De griezel in maatpak – Hij is groot, heeft geen gezicht en draagt altijd een kraaknet kostuum. Rara, over wie heb ik het? De kans is groot dat je zonet – al dan niet hardop – de term Slenderman geroepen hebt. En waarom ook niet? Deze griezel in maatpak is op korte tijd haast niet meer weg te denken uit onze populaire cultuur en is sinds enkele jaren ook een controversieel onderwerp. Er lopen vele horroriconen rond op onze planeet, maar waar Jason Voorhees, Freddy Krueger en Michael Myers hun kunstjes voornamelijk op het witte doek en onze TV-schermen vertonen, leunt de Slenderman door zijn aard iets dichter aan tegen de realiteit. In deze column neem ik de kale creep uitgebreid onder de loep. Waar komt hij vandaan? Wat maakt hem in potentie zo eng? En waarom slagen games er vooralsnog niet in om deftig gebruik van hem te maken?

Even de olifant uit de kamer wegwerken: enkele jaren geleden deed zich in de Verenigde Staten een onbegrijpelijke tragedie voor met een bijna dodelijke afloop. Twee meisjes van twaalf lokten een vriendinnetje diep het bos in en gaven haar gezamenlijk maar liefst negentien messteken. Het slachtoffer slaagde er nog net in om op eigen krachten naar de dichtstbijzijnde weg te kruipen en met behulp van een toevallige voorbijganger alarm te slaan. In het ziekenhuis voltrok zich een mirakel: geen enkele messteek had een vitaal orgaan geraakt en het meisje kon gelukkig gered worden. Het psychologische trauma is een ander verhaal. De hamvraag stelt zichzelf: waarom doe je in vredesnaam zoiets? De jonge daders hadden een ijzingwekkend antwoord: omdat Slenderman het zo gewild heeft.

Het is een verhaal dat op het eerste zicht kant noch wal raakt. Slenderman eiste zogezegd een offer aan de meisjes, waarna ze zomaar even bij hem zouden mogen gaan wonen, in een uitgestrekte villa diep in de bossen van Wisconsin. Kenners van de – niet bepaald consistente, doch daarom niet minder aanwezige – Slenderman mythologie horen de alarmbellen al rinkelen. Er gaan veel verhalen over deze antipathieke kale knikker de ronde, maar het oproepen tot menselijke offers is nieuw. Ook het detail over Slendermans landhuis, ergens verborgen in het ondoordringbare woud, is niet bepaald een ‘established’ gegeven in de lore. De meisjes hebben ongetwijfeld verhalen over Slenderman gelezen op het wereldwijde web, raakten overtuigd van zijn bestaan en verzonnen er een in hun geest plausibel plot bij.

Dat je als kind sneller bepaalde zaken gelooft, zal niemand in twijfel trekken. Vraag dat maar aan de boeman die in de kast in de slaapkamer van je neefje leeft. In de eerste editie van deze column had ik het nog over de gemakkelijk in de luren te leggen verbeelding van kinderen en die lijn kan je duidelijk tot in het extreme doortrekken. Zeker als je het internet erbij haalt. Wij als volwassenen weten – of zouden toch moeten weten – dat je best alles op het wereldwijde web met een halve kilo zout neemt. Kinderen maken die bedenking niet. Daar komt nog bij dat Slendermans fictie niet zo gemakkelijk te doorprikken is; inmiddels is de macabere versie van Agent 47 een begrip geworden dat ook niet-horrorfanaten herkennen, maar toen Slenderman in het leven geroepen werd, lagen de zaken toch een beetje anders.

De origine van Slenderman valt eenvoudig te traceren. De gezichtsloze nachtmerrie werd in het leven geroepen door een zekere Eric Knudsen, als onderdeel van een onschuldige uitdaging op het Something Awful forum. Deelnemers moesten een eigen griezel ontwerpen en deze met behulp van Photoshop en andere bewerkingstools fysiek op onze aardbol neerzetten. Knudsen kwam op de proppen met het concept van een gigantische man zonder gezicht, altijd op zijn paasbest in maatpak gekleed en met ledematen die lichtjes uit proportie getrokken werden. Het resultaat was ontegensprekelijk creepy; alleen al kijken naar die initiële foto’s, waarin Slenderman op de achtergrond zwijgend neerkijkt op een groep kleine kinderen, bezorgt je een oncomfortabel gevoel. Andere photoshoppers deden al snel hun duit in het zakje.

De mythologie liet niet lang op zich wachten, maar met een vrij project als dit – er staat geen copyright op Slenderman, dus iedereen kan met hem doen wat hij/zij wil – is het lastig om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen. Meestal wezen de verhalen op het kidnappen van kinderen; zo zouden jonge slachtoffers spoorloos verdwijnen en nooit meer teruggezien worden. Hier en daar hoorde je ook mensen beweren dat Slenderman stil getuige is van grote rampen op onze planeet – of verwar ik hem nu met de ‘observers’ uit de sciencefiction reeks Fringe? – of bleek alleen al geloven in het bestaan van de griezel voldoende om hem achter je aan te krijgen. Ik kan me in ieder geval best voorstellen dat leken die zonder voorkennis op de verhalen stootten, al snel dachten dat ze hier met een echt fenomeen te maken hadden.

Na de foto’s, de creepypasta verhalen en de valse getuigenissen op reddit/r/nosleep kwamen de YouTube reeksen – found footage filmpjes gemaakt door mensen die beweerden gestalkt te worden door een Slendermanachtige figuur. De trotse aanvoerder was (en blijft nog steeds) Marble Hornets, een letterlijk huiveringwekkende reeks waarin een jongeman genaamd Jay het filmmateriaal van zijn verdwenen neef doorspit, op zoek naar een aanwijzing voor diens huidige verblijfplaats. Al snel blijkt dat de neef in kwestie gestalkt werd door de Operator – de Slendermanachtige figuur waar ik eerder al naar verwees – en het duurt niet lang vooraleer Jay zelf in de vuurlinie van het wezen belandt. Het acteren is bij vlagen belabberd, maar de video’s zijn zo subtiel creepy dat je zelf spontaan aan achtervolgingswaanzin gaat leiden.

Marble Hornets was de pionier en andere mensen speelden maar al te graag copycat. TribeTwelve is bijvoorbeeld een vergelijkbare reeks die aanvankelijk best eng is, maar na verloop van tijd over te weinig eigen ideeën beschikt om lang te blijven boeien. EverymanHybrid pakte het slimmer aan; deze YouTube serie begon als een lowbudget fitness programma dat van het ene op het andere moment de ommezwaai maakte naar Slenderman found footage. Intrigerend, maar na verloop van tijd té ingewikkeld om deftig te kunnen blijven volgen. Wie op YouTube rond surft, zal ook een massa Slenderman films terugvinden, waarvan in mijn ogen enkel The Slenderman het vermelden waard is. Die film speelt met enkele aardige ideeën, maar weet het concept helaas niet naar een bevredigend einde te brengen.

Oh ja, bijna vergeten. Er is ook een Marble Hornets film, getiteld Always Watching: A Marble Hornets Story of – in onze regio – eenvoudigweg The Operator. Meteen ook het grootste stuk niet goed te praten bagger dat ik ooit in mijn DVD-speler geduwd heb. De film herleidt Slenderman tot een goedkope demon die enkel zichtbaar is via camerabeelden. Op zich geen slecht idee, ware het niet dat elke verschijning van de kale knikker vergezeld wordt door een hondsirritant statisch geruis dat de creep factor tot onder het vriespunt doet dalen. De in Marble Hornets vastgelegde mythologie wordt om de haverklap brutaal tegengesproken, de personages zijn van bordkarton en gedragen zich ongeloofwaardig, en er is geen spoor van de gemaskerde Slenderman handlangers die in de reeks voor de grootste ‘scares’ zorgden.

Wat maakt een geslaagde Slenderman iteratie dan wél eng, hoor ik sommigen al vragen. Nou, dat is minder gemakkelijk te achterhalen. Als je het mij vraagt, zit de inherente creep factor van de Slenderman figuur daar voor iets tussen. Een op het eerste zicht onopmerkelijke griezel die altijd toekijkt, maar zelf nooit in actie treedt en juist daardoor zijn slachtoffers gek maakt… zoiets wens je je ergste vijand niet toe. Niet precies weten wat de Slenderman wil bereiken, draagt ook bij aan het effect. En laat ons vooral niet vergeten dat een goed ontworpen Slenderman – inclusief het gebrek aan een gezicht en de buiten proportie getrokken ledematen – iedereen die ernaar kijkt een oncomfortabel gevoel bezorgt. Alsof je weet dat er iets niet helemaal klopt, maar je kan met de beste wil ter wereld niet achterhalen wat dat is.

Games… slagen er niet helemaal in om datzelfde effect te bereiken. Een videogame antagonist die enkel toekijkt, maar verder geen onmiddellijke bedreiging vormt, kan je geen heel spel lang handhaven. Slender en opvolger Slender: The Arrival zorgden voor een gedeeltelijk geslaagde oplossing. Wie in die games te lang naar Slenderman kijkt, legt het loodje. Dit zorgt ervoor dat je te allen tijde op je hoede bent voor de willekeurig in het level spawnende griezel. Je wilt hem niet zien en bent bijgevolg bang voor het idee alleen al. Voeg daar gepast creepy level design aan toe en je hebt een gegarandeerde hit… Voor even toch, want wie Slender lang genoeg speelde, merkte al snel dat er nog een andere reden was waarom je Slendy best niet in de ogen keek. Zo merkte je namelijk direct op hoe lachwekkend dat stokfiguurtje écht was.

Slender: The Arrival kon beroep doen op een beter budget en dito graphics, waardoor dat laatste niet echt meer een probleem vormde. De gekende manier van aanpakken riep echter al snel frustratie op; Slenderman en zijn later in de game opduikende handlanger konden immers te allen tijde overal opduiken, zelfs vlak voor je neus. Game overs voelden bijgevolg vaak erg oneerlijk aan, met als bijkomende effect dat Slenderman na verloop van tijd eerder een irritante belemmering werd dan de oprecht beangstigende, want altijd subtiel aanwezige boeman die hij eigenlijk zou moeten zijn. Slender: The Arrival is meer een uithoudingstest dan een geslaagde horrorgame en dat is jammer. De oplossing? Nou, ik ga me er niet populair mee maken, maar vooruit: een walking simulator met een goed verhaal én de immer presente oppergriezel.

Of je hem nu geweldig vindt of al begint te zuchten bij de gedachte alleen al, Slenderman is niet meer weg te denken uit het straatbeeld van de gemiddelde horrorfan. Terecht ook; dit eenvoudige concept slaagt erin om meer mensen de stuipen op het lijf te jagen dan het gemiddelde volledig uit nullen en enen opgetrokken monster uit een moderne griezelfilm. Toch is het moeilijk om precies te verklaren waarom de ene iteratie van Slenderman zo effectief is, terwijl de andere eerder op de lachspieren werkt. Een geslaagde versie is wat mij betreft altijd geworteld in het onbekende, het onverklaarbare. De stille getuige in de verte. De man in maatpak die je een oncomfortabel gevoel bezorgt zonder dat je precies weet waarom. De figuur die op sommigen zo’n sterke indruk naliet, dat ze het onbegrijpelijke deden.