Special: De broers achter het succes van GTA-ontwikkelaar Rockstar Games – Rockstar is niet meer weg te denken uit de game-industrie: de ontwikkelaar heeft immens populaire franchises als Grand Theft Auto en Red Dead Redemption op zijn naam staan. Deze week kwam het schokkende nieuws naar buiten dat Dan Houser, één van de oprichters van de studio, per 11 maart niet meer werkzaam is bij het bedrijf. De hoogste tijd om eens te kijken naar wat Dan en zijn broer Sam Houser in de afgelopen decennia voor elkaar hebben gebokst en terug te blikken op enkele controverses die rond de studio hangen.

Imago is alles

Dan en Sam Houser richtten in 1998 Rockstar Games op, en sindsdien heeft Dan de rol van vicepresident op zich genomen, terwijl broer Sam de rol van president vervult. De broers hebben in de afgelopen 22 jaar van Rockstar een waar fenomeen gemaakt. Niet alleen is het de studio achter de bovengenoemde populaire gamereeksen, het merk Rockstar is erg iconisch en ademt een stoer imago dat maar voor weinig gamestudio’s is weggelegd.

Dat stoere imago – van de games die het bedrijf levert tot het flitsende logo – komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Het is iets wat de Housers al die tijd voor ogen hadden. In hun studietijd werden ze verliefd op de muziekindustrie, en met name de werkwijze van muziekproducent en platenlabelbaas Rick Rubin. Rubin liet zich niet in een hokje plaatsen, want hij wisselde populaire hiphopplaten af met keiharde metal. Het genre maakte in feite niet uit, zolang de kwaliteit maar hoog was en alle facetten van het product een mate van coolheid uitstraalden. Dat is eigenlijk ook wat je van de games van Rockstar kunt zeggen: de settings lopen enorm uiteen, maar hebben haast allemaal de kwaliteit en gameplay die je van de ontwikkelaar verwacht.

Dankzij een ontmoeting met een marketeer van platenlabel BMG tijdens een reisje naar het indrukwekkende New York, wisten de nog jonge Dan en Sam een bijbaantje te scoren bij het kantoor van dat bedrijf in thuisstad Londen. Daar leerden ze niet alleen alles over de fijne kneepjes van de muziekindustrie, ze gingen ook aan de slag bij de interactieve afdeling van het bedrijf, waar naast interactieve cd-roms over artiesten langzaam maar zeker ook games werden uitgegeven. Die liefde voor games zat er bij de Housers al vanaf een jonge leeftijd in: arcadehallen werden fanatiek bezocht en ook de eerste spelcomputers mochten niet in huize Houser ontbreken.

Het ontstaan van Rockstar

Het balletje ging pas echt rollen toen DMA Design – de ontwikkelaar van de onverwachte hit Lemmings – naar een uitgever voor hun nieuwe game zocht en bij BMG aanklopte. Het spel heette Race ’n’ Chase, had een camera die boven de actie zweefde en liet spelers in de huid kruipen van een politieagent die criminelen in een stad moest oppakken. Dan en Sam hadden interesse, maar waren nog niet overtuigd. Pas toen DMA met een nieuwe versie op de proppen kwam waarin je zelf de crimineel kon spelen en politieagenten kon doden, wisten de Housers dat ze goud in handen hadden. Om het criminele aspect van het spel te benadrukken – ondanks de aanstalten die werkgever BMG had – werd Race ’n’ Chase omgedoopt tot Grand Theft Auto.

Wie had gedacht dat gamers graag de crimineel wilden uithangen? Het spel voor pc en de allereerste PlayStation bleek een groot succes – eind 1998 waren er wereldwijd al meer dan een miljoen exemplaren verkocht – en een vervolg kon dan ook niet uitblijven. Ondertussen werd de gamedivisie van BMG aan uitgever Take-Two verkocht, en besloten Dan en Sam Houser een studio op te richten in het door hun zo geliefde New York. De naam van de studio paste perfect bij het rebelse karakter van Grand Theft Auto en de inspiratie die de broers hadden opgedaan in de muziekindustrie: Rockstar.

Hoge bomen…

GTA-ontwikkelaar DMA Design werd na een aantal overnames aan het begin van dit millennium ingelijfd als Rockstar North, en ondertussen werd er achter de schermen hard gewerkt aan een derde game in de Grand Theft Auto-reeks. Terwijl Sam het zakelijke aspect dat komt kijken bij het runnen van een ontwikkelaar op zich nam, was Dan vooral het creatieve meesterbrein. Hij werd niet alleen aangesteld als producent voor de meeste games van het bedrijf, hij schreef vaak ook de scripts.

Met Grand Theft Auto III maakte Rockstar aan het begin van de 21e eeuw een onuitwisbare indruk op gamers. Geïnspireerd door het succes van Nintendo’s driedimensionale games op de Nintendo 64 – met name Super Mario 64 en Zelda: Ocarina of Time – moest GTA III het gevoel van vrijheid dat dit genre met zich meebracht nog veel grootser aanpakken. En dat lukte: Grand Theft Auto III heeft eigenhandig het openwereldgenre groot gemaakt en laat spelers zelf kiezen wat ze doen in een gigantische stad. De verbeterde 3D-graphics zorgden tegelijkertijd voor veel opspraak, want opeens werd het neerknuppelen van prostituees en het neerschieten van politieagenten wel érg realistisch in beeld gebracht.

De klant is echter koning, en Rockstar bediende er met Grand Theft Auto III en diens directe vervolgen, Vice City en San Andreas, vele miljoenen. Uitstapjes in andere genres volgden, waaronder tafeltennis in de vorm van Table Tennis en straatracen met de Midnight Club-reeks, maar het waren vooral de games die het open karakter van GTA aanhielden die voor het meeste succes zorgden. In Red Dead Redemption werd het Wilde Westen bezocht en in Bully was zelfs het schoolplein niet veilig. Het waren ook allemaal games waaraan Dan Houser intensief meewerkte.

Grand Theft Auto V, dat in 2013 uitkwam, is het kroonwerk op de portfolio van Rockstar. Niet alleen biedt de gigantische open spelwereld legio aan mogelijkheden en voelt het script nog realistischer aan; de toegevoegde online modus heeft er voor gezorgd dat het spel nog altijd als zoete broodjes over de toonbank gaat. Er zijn inmiddels ruim 115 miljoen exemplaren van verkocht en daarmee is GTA V een van de meest succesvolle games ooit.

…vangen veel wind

Tegelijkertijd heeft de immense populariteit van Rockstar er voor gezorgd dat ook de schaduwzijde van de ontwikkelaar – dat inmiddels uit acht verschillende studio’s bestaat – aan het licht is gekomen. Voor de release van Red Dead Redemption 2 schepte Dan in interviews met diverse publicaties op over werkweken van honderd uur – niet zo handig in een industrie waarin de zogenaamde ‘crunch time’ steeds meer onder een vergrootglas wordt gelegd. Een paar weken na deze uitspraak probeerde Dan zijn opmerking nog wat context te geven – het zou gaan over een team van vier man en maar enkele weken hebben geduurd – maar het kwaad was al geschied. Kotaku publiceerde kort daarna een groots onderzoek over de bizarre werktijden binnen Rockstar.

Veel journalisten en fans reageerden verontwaardigd, een schril contrast met andere controverses rondom de ontwikkelaar. Zo werd het bedrijf eerder al aangeklaagd door actrice Lindsay Lohan vanwege een GTA-personage dat veel op haar zou lijken, en viel de mainstream media over elkaar heen om na elke release van een nieuwe Grand Theft Auto-game het virtuele geweld uit te lichten. Ook de Hot Coffee Mod, een mod voor GTA: San Andreas die een seksuele minigame verborgen in de code van de game speelbaar maakte, kon op veel kritiek rekenen. Deze controverses droegen echter alleen maar bij aan het eigenwijze bad boy-imago van Rockstar, in tegenstelling tot de rumoeren rondom overwerkte ontwikkelaars.

In 2016 vertrok één van de belangrijkste werknemers van het bedrijf: Leslie Benzies, de directeur van Rockstar North en een van de belangrijkste creatieve spillen in de GTA-reeks. Een daaropvolgende, langlopende rechtszaak – Benzies meende nog recht te hebben op maar liefst 150 miljoen dollar aan onbetaalde royalties – deed ook bepaald geen wonderen voor het veranderende imago van Rockstar. De rechtszaak is inmiddels beslecht en de partijen zijn er onderling uitgekomen.

Rockstar zonder Dan

En nu vertrekt één van de twee oprichters dus. Dan en Sam Houser niet meer samen aan het roer bij Rockstar: het is een vreemde gewaarwording. Dan had sinds begin vorig jaar al een “verlengde rustpauze”, al is nooit duidelijk geworden waarom hij daar voor koos, net zo min als waarom hij nu besluit voorgoed vaarwel te zeggen tegen het bedrijf. Duidelijk is wel dan zijn broer Sam aangesteld blijft als directeur.

Het zal dan ook wel business as usual blijven bij Rockstar, dat achter de schermen ongetwijfeld aan een nieuwe Grand Theft Auto werkt voor de volgende generatie consoles. Toch is het verleidelijk om je af te vragen of Dans vertrek niet samenhangt met mogelijke nieuwe filosofieën of werkwijzen binnen het bedrijf – al blijft dat louter speculatie. Wel duidelijk is dat we vanaf nu het uitstekende schrijfwerk van Dan Houser moeten missen. Laten we hopen dat het geen invloed heeft op toekomstige Rockstar-projecten en dat we nog vele jaren mogen genieten van de prachtige open werelden van de studio. En Dan Houser zien we in de toekomst vast nog wel op een onverwachte plek terug!